Projekt ustawy o ochronie sygnalistów – będą zmiany?

Łukasz Napiórkowski

18 stycznia 2022 r. ​

Na stronie Rządowego Centrum Legislacji możemy zapoznać się z ponad setką stanowisk zgłoszonych w ramach konsultacji publicznych i opiniowania projektu ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa. Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej odniosło się do uwag zgłoszonych przez Związek Powiatów Polskich – to zapowiedź zmian.

Prace nad ustawą związane są z realizacją przepisów unijnych, które wymagały wdrożenia rozwiązań mających chronić sygnalistów do 17 grudnia 2021 r. Przedstawiony projekt ustawy nakłada na pracodawców obowiązek wprowadzenia regulaminów wewnętrznych określających procedurę zgłaszania informacji o naruszeniach prawa. Procedury powinny zapewniać m.in.:

• przyjęcie i rozpatrzenie zgłoszenia przez wyznaczoną osobę;
• ochronę poufności tożsamości sygnalisty;
• ochronę sygnalisty przed działaniami odwetowymi ze strony pracodawcy.

Konsultacje publiczne do projektu ustawy o ochronie sygnalistów

Stanowiska do projektu ustawy o ochronie sygnalistów przesłało wiele instytucji publicznych, m.in.: UODO, UOKiK, RPO, a także organizacje pozarządowe i podmioty prywatne. Z opublikowanej odpowiedzi projektodawcy do jednego stanowiska – Związku Powiatów Polskich (ZPP) można wnioskować, że uwagi będą brane pod uwagę i nastąpi kilka istotnych zmian w projekcie ustawy o ochronie sygnalistów.

Zgodnie z pierwszym stanowiskiem Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej (MRiPS):

• usunięte zostanie wyłączenie stosowania ustawy w przypadku, gdy naruszenie prawa godzi wyłącznie w prawa zgłaszającego lub zgłoszenie następuje jedynie w interesie zgłaszającego (usunięcie art. 5 ust. 3 projektu);
• dostosowana zostanie nomenklatura zastosowana w przepisie art. 29 ust. 1 pkt 4, poprzez zastąpienie „niezależnego organizacyjnie podmiotu, upoważnionego do podejmowania działań następczych” zwrotem „bezstronna osoba lub bezstronny wydział właściwy do podejmowania działań następczych”;
• zmodyfikowana zostanie definicja organu publicznego z art. 2 pkt. 7 projektu, zgodnie z którą przez organ publiczny będą rozumiane m.in. organy wykonawcze jednostek samorządu terytorialnego. Wobec tego usunięty zostanie również art. 36 ust. 3 projektu;
• uwzględniona zostanie także uwaga o zmniejszeniu wymiaru kar określonych w art. 56-60 projektu oraz wydłużeniu – względem standardowego 14-dniowego vacatio legis ustawy – terminu wejścia w życie tych przepisów. Nie podano jednak szczegółów dotyczących nowego wymiaru kar i terminu wejścia w życie.

Z punktu widzenia samorządów istotne będzie również dookreślenie Oceny Skutków Regulacji  w zakresie źródła finansowania, które projektodawca zobowiązał się zmodyfikować.

Dotychczasowe stanowisko niewiele zmienia natomiast dla podmiotów prywatnych. Te muszą cierpliwie czekać do momentu odniesienia się przez MRiPS do pozostałych zgłoszonych stanowisk.

Podsumowanie

Przedłużający się proces przygotowania projektu ustawy nie powinien wstrzymywać przedsiębiorców przed wprowadzeniem odpowiednich regulacji wewnętrznych określających procedurę zgłaszania informacji o naruszeniach prawa. Warto wykorzystać ten czas na zaprojektowanie skutecznej i przemyślanej procedury whistleblowingowej. Wczesne wdrożenie pozwoli również na stopniową budowę zaufania i świadomości wśród zainteresowanych do korzystania ze skutecznych wewnętrznych kanałów zgłoszeniowych, bez potrzeby dokonywania zgłoszeń zewnętrznych, ani publicznych.

Odpowiednie regulacje można zaplanować na bazie właściwej dyrektywy z uwzględnieniem dotychczasowego projektu ustawy, jak również wypracowanych przez rynek norm i schematów. 

Jeżeli mają Państwo pytania dotyczące systemu ochrony sygnalistów, zachęcamy do kontaktu z ekspertami Rödl & Partner.