Odmowa przyłączenia instalacji odnawialnego źródła energii w Polsce – zaskarżenie, przyłączenie komercyjne i inne warianty

 

Przytoczone dane wskazują więc, że wzmożony rozwój energetyki odnawialnej oraz infrastruktury sieciowej są procesami, które zachodzić będą w Polsce równolegle. Zmienia to optykę patrzenia także na kwestię odmów przyłączenia do sieci. Mając na uwadze zakładane inwestycje w infrastrukturę sieciową, odmowa operatora dotycząca przyłączenia instalacji odnawialnego źródła energii nie musi mieć charakteru definitywnego. Istnieją bowiem rozwiązania prawne, które mogą umożliwić dalszą realizację projektu. 

Polskie prawo pozwala na zaskarżenie odmowy operatora dotyczącej przyłączenia do sieci. Taki spór rozstrzygany jest przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki, a od jego decyzji możliwe jest odwołanie do Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, a dalej Sądu Apelacyjnego. 

Czy warto skarżyć odmowę przyłączenia? Oczywiście wszystko zależy od specyfiki danej inwestycji, zwłaszcza w kontekście planu rozwoju sieci operatora. Doświadczenie naszych klientów wskazuje jednak, że taki ruch może się opłacić.

Odmowy przyłączenia bardzo często nie są wystarczająco uzasadniane. Bywa, że operatorzy zasłaniają się jedynie ogólnym odniesieniem do braku przesłanek technicznych lub ekonomicznych przyłączenia. Tymczasem, jak informuje Prezes Urzędu Regulacji Energetyki, przesłanka braku technicznych warunków przyłączenia powinna być wykładana w sposób wąski, uwzględniając jedynie przeszkody techniczne o charakterze trwałym, nie dające się usunąć pomimo podjęcia prób w tym celu. Operator powinien więc wykazać, że zachodzą obiektywne i nie dające się usunąć przeszkody uniemożliwiające realizację przyłączenia obiektu [3].

W przypadku jednostek o mocy większej niż 2 MW, operator zobowiązany jest wykonać ekspertyzę wpływu przyłączenia na krajowy system elektroenergetyczny. Co istotne, odmawiając przyłączenia, operatorzy zazwyczaj nie przekazują wnioskodawcy całości ekspertyzy, dokonując jedynie pewnego podsumowania najważniejszych wniosków ekspertyzy. Prowadzi to do znaczącego ograniczenia praw wnioskodawcy, co musi być podniesione na etapie sporu przez Prezesem Urzędu Regulacji Energetyki. W postepowaniu bardzo istotnym elementem jest także odpowiednie zaangażowanie ekspertów oraz biegłych na okoliczność zbadania realnej możliwości przyłączenia instalacji.

Statystyki dotyczące postępowań spornych w sprawie odmowy przyłączenia do sieci, publikowane przez Najwyższą Izbę Kontroli, wskazują, że od 2018 do 2022 r. wpłynęło do Urzędu Regulacji Energetyki 708 wniosków o rozstrzygnięcie sporów przyłączeniowych. Duża część z tych postepowań ciągle jest prowadzona. Spośród nich tylko 35 zakończyło się decyzją odmowną [4]. Warto podkreślić, że oprócz przypadków kończących się nakazaniem zawarcia umowy przyłączeniowej przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki spotykamy również sytuacje, w których złożenie skargi prowadzi do zawarcia umowy przyłączeniowej na skutek negocjacji lub mediacji między stronami, zwłaszcza mając na względzie aktualizujące się plany rozwoju sieci elektroenergetycznej oraz postępująca rozbudowę infrastruktury sieciowej. Takie praktyki są możliwe oraz zasadne.

Spór przed Prezesem Urzędu Regulacji Energetyki to nie jedyne rozwiązanie problemu przyłączeniowego. Bardzo ważne jest dokładne zidentyfikowanie przyczyny, która stoi za odmową przyłączenia. 

W przypadku, gdy odmowa przyłączenia uzasadniana jest przesłankami ekonomicznymi należy rozważyć możliwość przyłączenia komercyjnego. 

Czym jest przyłączenie komercyjne? To sposób przyłączenia wytwórcy na zasadach innych niż podstawowe, publicznoprawne reguły, narzucające obowiązek współdzielenia kosztów przyłączenia przez operatora.

Podkreślić trzeba, że zgodnie z „podstawowym trybem” w przypadku przyłączenia instalacji odnawialnego źródła energii o mocy nie wyższej niż 5 MW albo magazynu energii, inwestor płaci jedynie połowę rzeczywistych kosztów przyłączenia, a druga część opłacana jest przez operatora.  Wymagana rozbudowa sieci konieczna do przyłączenia źródła wytwórczego może więc wykraczać poza możliwości finansowe operatora sieciowego. Niedawna zmiana prawa energetycznego uelastycznia tę regułę. Operator może zawrzeć umowę o przyłączenie do sieci indywidualnie określając opłatę przyłączeniową, umożliwiając pokrycie jej większej części przez podmiot przyłączany. Właśnie taki wariant nazywany jest przyłączeniem komercyjnym. 

Innym ciekawym rozwiązaniem w ramach przyłączenia komercyjnego jest możliwość powierzenia przez operatora podmiotowi przyłączanemu budowy i rozbudowy sieci, umożliwiając przyłączenie jego jednostki. W ten sposób przyłączenie elektrowni może okazać się szybsze, a jednocześnie bardziej atrakcyjne dla właściciela sieci, który przyłączając nową instalację wytwórczą zapewnia sobie modernizację części linii energetycznej.

Możliwość przyłączeń komercyjnych jest zauważana i doceniana przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki. W najnowszym stanowisku jednoznacznie wskazuje on, że każda taka inicjatywa „powinna być szczególnie wnikliwie rozpatrywana przez operatorów”[3]. To ważny sygnał regulatora, pokazujący, że podmioty zdeterminowane, skłonne do pogłębionej współpracy z operatorami sieciowymi, mają szanse na przyłączenie swoich projektów, nawet wbrew początkowej odmowie.

W przypadku odmowy wydania warunków przyłączenia do sieci warto mieć na uwadze również inne warianty, które długofalowo umożliwią dostarczanie energii elektrycznej z instalacji OZE. 

Przede wszystkim należy przeanalizować relację terminów ustawowych na przyłączenie instalacji OZE do sieci elektroenergetycznej wobec planów rozwoju sieci publikowanych przez operatorów. Niekiedy niemożliwe jest wydanie warunków przyłączeniowych właśnie ze względu na sztywne określenie maksymalnego terminu na dostarczenie energii w ramach umowy przyłączeniowej, który przypada jeszcze przed okresem wykonania danej inwestycji przewidzianej w planie rozwoju sieci operatora. 

Na podstawie obserwacji rynku można również postawić tezę, że rozwiązaniem, które zwiększa prawdopodobieństwo uzyskania przez inwestora warunków przyłączenia do sieci jest uwzględnienie w ramach projektu magazynu energii, stabilizującego profil wytwórczy. 

Innym mechanizmem zwiększającym szanse na przyłączenie instalacji OZE jest wykorzystanie cable pooling’u, czyli współdzielenia infrastruktury przyłączeniowej. Regulacje umożliwiające zastosowanie cable pooling’u są stosunkowo młode i obowiązują w Polsce od 1 października 2023 r. Umożliwiają one zastosowanie jednego przyłącza elektroenergetycznego do podłączenia kilku instalacji OZE. Rozwiązanie to przeznaczone jest przede wszystkim dla instalacji OZE uzupełniających się profilem produkcji energii, co umożliwić ma jej bardziej stabilną i efektywną produkcję. Według wstępnych szacunków wprowadzenie do polskiego systemu prawnego rozwiązań cable pooling’owych zapewnić ma stosunkowo łatwe przyłączenie, co najmniej od 5 do 7 GW dodatkowych źródeł słonecznych i wiatrowych. 

W polskim systemie istnieją możliwości pozwalające na podważenie odmowy przyłączenia do sieci instalacji odnawialnego źródła energii. Rozwiązaniem mogą być zarówno środki zaskarżenia, jak również przyłączenie komercyjne. Ważne są także działania nakierowane na zwiększenie stabilności pracy źródła wytwórczego, uwzględniające cable pooling.  Warto podkreślić, że w świetle rządowych planów dotyczących rozbudowy potencjału odnawialnych źródeł energii w Polsce, odmowy przyłączeń instalacji OZE są zjawiskiem stojącym w kontrze do założeń polityki energetycznej państwa. Ważna jest więc determinacja inwestorów, którzy dysponują instrumentami oddziaływania na operatorów, pozwalającymi na realizację ich projektów. 

W przypadku jakichkolwiek pytań dotyczących problematyki energetyki odnawialnej, a zwłaszcza przyłączeń do sieci, zapraszamy do kontaktu z naszymi ekspertami.