Benchmark coraz ważniejszym elementem dokumentacji podatkowej

Marta Woźnik

12 maja 2020 r.

Zgodnie z przepisami obowiązującymi od 2019 r. analiza cen transferowych – tzw. benchmark – jest obowiązkowym elementem każdej dokumentacji cen transferowych, z wyjątkiem transakcji objętych uproszczeniem safe harbour. Prawidłowe przeprowadzenie analizy cen transferowych jest istotne również z tego względu, iż jej wyniki przedstawiane są w informacji o cenach transferowych TPR, która z kolei jest syntetycznym źródłem danych dla organów podatkowych i służy m.in. typowaniu podmiotów do kontroli. Dlatego warto sporządzić analizę cen transferowych jak najwcześniej, aby dać sobie czas na sprawdzenie jej wyników i ewentualne skorygowanie cen.

Co to jest benchmark?

Benchmarkiem nazywamy analizę cen transferowych, której celem jest udowodnienie, że podmioty niepowiązane w porównywalnych warunkach rynkowych zawarłyby transakcję według takich samych zasad, jakie ustaliły między sobą podmioty powiązane. Oznacza to, że benchmark jest ważną częścią dokumentacji, w której podatnik musi wykazać, że dokonywane przez niego transakcje z podmiotami powiązanymi są zawierane zgodnie z zasadą arm’s length, tj. na warunkach rynkowych.
 
Benchmark może zostać przeprowadzony w formie analizy porównawczej lub analizy zgodności:

• Analiza porównawcza polega na weryfikacji danych podmiotów niepowiązanych lub transakcji zawieranych pomiędzy niepowiązanymi jednostkami, uznanych za porównywalne do warunków ustalonych w transakcji kontrolowanej.
• W przypadku, gdy sporządzenie analizy porównawczej nie jest właściwe dla danej metody weryfikacji cen transferowych lub nie jest możliwe przy zachowaniu należytej staranności, przeprowadza się analizę zgodności. Analiza zgodności polega na wykazaniu, że warunki, na jakich została zawarta transakcja kontrolowana, są zgodne z warunkami, jakie ustaliłyby podmioty niepowiązane.

Podatkowe, zarządcze i biznesowe znaczenie benchmarku

Benchmark ma za zadanie wykazać, że warunki transakcji zawartej pomiędzy podmiotami powiązanymi odpowiadają warunkom rynkowym. Tym samym podatnik udowadnia, że jego powiązania z kontrahentem nie wpłynęły na sztuczne zaniżenie podstawy opodatkowania lub zawyżenie straty. Obowiązek stosowania cen rynkowych w transakcjach z podmiotami powiązanymi wynika z art. 11c ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. W przypadku, gdy organ uzna, że podatnik wykazał niższy dochód lub wyższą stratę od tego, jakiego należałoby oczekiwać, gdyby nie istniały powiązania pomiędzy podatnikiem i kontrahentem, określa dochód (stratę) podatnika bez uwzględnienia warunków wynikających z tych powiązań. Jednocześnie ustala dodatkowe zobowiązanie podatkowe w wysokości od 10% do 30% nienależnie wykazanej lub zawyżonej straty albo niewykazanego w całości lub części dochodu do opodatkowania. Prawidłowo wykonana analiza cen transferowych jest narzędziem podatnika do obrony swojego stanowiska i udowodnienia, że jego działania nie miały na celu uniknięcia opodatkowania.

Sporządzenie analizy cen transferowych jest niezbędne do wypełnienia informacji o cenach transferowych TPR. Do składania TPR zobowiązane są wszystkie podmioty dokonujące z podmiotami powiązanymi transakcji, których wartość przekroczyła ustawowe progi. W formularzu TPR należy m.in. przedstawić transakcje kontrolowane, wskazać metody, jakimi były badane ceny stosowane w tych transakcjach, a także przedstawić wynik osiągnięty na każdej z transakcji kontrolowanych wraz z wynikiem analiz rynkowości dotyczących poszczególnych transakcji. Taka forma informacji o cenach transferowych daje organom skarbowym możliwość łatwej, wstępnej oceny czy transakcje dokonywane przez podatnika z podmiotami powiązanymi są zgodne z warunkami rynkowymi, czy też budzą wątpliwości i wymagają skontrolowania.

Podmioty obowiązane do sporządzenia dokumentacji cen transferowych muszą złożyć urzędowi skarbowemu oświadczenie, w którym oprócz zadeklarowania sporządzenia dokumentacji, oświadczają, że ceny transferowe w transakcjach kontrolowanych zostały ustalone na warunkach, które ustaliłyby podmioty niepowiązane. Oświadczenie takie musi zostać podpisane przez kierownika jednostki w rozumieniu ustawy o rachunkowości, a jego niezłożenie, złożenie po terminie lub poświadczenie nieprawdy podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych. Element ten powoduje, że benchmark oprócz znaczenia podatkowego, ma także znaczenie zarządcze. Jest bowiem narzędziem pozwalającym zarządowi na sprawdzenie czy ceny stosowane przez podmiot były zgodne z warunkami rynkowymi. Umożliwia to świadome złożenie oświadczenia o zgodności cen transferowych z zasadą arm’s length lub podjęcie decyzji o dokonaniu korekty cen transferowych w celu dostosowania ich do poziomu rynkowego. 

Analiza cen transferowych ma ponadto znaczenie biznesowe. Wykonanie badania rynkowego poziomu cen pozwala na podjęcie decyzji o kształtowaniu cen w przyszłości. Umożliwia również dokonanie oceny sytuacji spółki na tle konkurencji i wyznaczenie trendu rozwoju zgodnego z trendem rynkowym. Benchmark dostarcza zarządowi cennych danych o warunkach panujących w danej branży i może być pomocnym narzędziem do optymalizacji działalności spółki.

Praktyczne aspekty wykonania analizy cen transferowych

Punktem wyjścia dla wykonania analizy cen transferowych jest przeprowadzenie analizy funkcjonalnej transakcji. Umożliwia to określenie ról stron transakcji oraz wybór strony, która będzie podlegała testowaniu. Prawidłowo wykonana analiza funkcjonalna pozwala na dobór kryteriów porównywalności i określenie cech poszukiwanych u transakcji lub podmiotów rynkowych uznawanych za porównywalne do badanej transakcji lub podmiotu.
 
Poszukując danych porównawczych należy wyjść od analizy danych wewnętrznych. Porównanie transakcji kontrolowanej z transakcją zawartą przez badany podmiot z podmiotem niepowiązanym przeważnie najlepiej spełnia kryteria porównywalności i umożliwia osiągnięcie najwyższego stopnia porównywalności. W przypadku braku wewnętrznych danych porównywalnych należy dokonać analizy danych zewnętrznych. W tym celu można sięgnąć do raportów rynkowych, publikacji naukowych i specjalistycznych, zestawień statystycznych. Często jednak jedynym źródłem danych o warunkach rynkowych okazują się komercyjne bazy danych, do których dostęp jest płatny. Ponadto udostępniają one dane wymagające dalszej analizy i obróbki, co może okazać się zbyt trudne dla osoby robiącej to pierwszy raz. Z tego względu, a także z uwagi na przedstawioną wcześniej istotność analizy cen transferowych, warto powierzyć jej wykonanie specjalistom z zakresu cen transferowych.

Aktualizację analizy cen transferowych należy przeprowadzać nie rzadziej niż co 3 lata, o ile zmiana otoczenia ekonomicznego nie wpłynie w międzyczasie na sporządzoną analizę. Obecny czas pandemii powoduje ryzyko wystąpienia istotnych zmian otoczenia ekonomicznego w niektórych branżach. Dlatego ważne jest, aby przy weryfikacji obowiązku sporządzenia benchmarku za 2020 r. wziąć pod uwagę ewentualną zmianę warunków rynkowych i przeanalizować jej wpływ na konieczność aktualizacji analizy cen transferowych. Innym ryzykiem generowanym przez wpływ COVID-19 na gospodarkę jest fakt, że zewnętrzne dane porównawcze są co do zasady danymi za lata poprzednie. Zatem przy sporządzaniu benchmarku za 2020 r. w ustawowym terminie 9 miesięcy od zakończenia roku obrotowego, komercyjne bazy danych nie będą jeszcze udostępniały odpowiedniej ilości danych za ten rok. Benchmark wykonany w oparciu o 2019 r. i lata wcześniejsze będzie wymagał skorygowania o współczynnik dostosowujący wynik do zmienionych warunków ekonomicznych w 2020 r.

Zalecenia dla podmiotów sporządzających benchmark

Analiza cen transferowych z roku na rok staje się coraz ważniejszym elementem dokumentacji podatkowej. Jej prawidłowe wykonanie ma walory ochronne pod względem podatkowym, ale także ma duże znaczenie informacyjne dla zarządu. Z uwagi na konieczność sprawdzenia rynkowości transakcji przed złożeniem oświadczenia i informacji o cenach transferowych TPR zalecamy jak najwcześniejsze przystąpienie do sporządzenia benchmarku.

Przygotowanie analizy cen transferowych nie jest czynnością łatwą, gdyż wymaga wiedzy ekonomicznej, finansowej i podatkowej, a ponadto zdolności analitycznych do interpretacji zgromadzonych danych. Dodatkowo niepewne warunki gospodarcze w czasach pandemii utrudniają pozyskanie wartościowych danych porównawczych. Z tego względu zalecamy skorzystanie z usług specjalistów z zakresu cen transferowych, którzy swoim doświadczeniem wesprą Państwa w przygotowaniu analizy rynkowej. Zapraszamy do kontaktu.