Czym jest AI Act? Co zmieni i kiedy wchodzi w życie?

AI Act, czyli Artificial Intelligence Act (Akt o sztucznej inteligencji), to pierwsze na świecie rozporządzenie regulujące działanie sztucznej intel​igencji, przygotowywane przez organy Unii Europejskiej.

Celem rozporządzenia jest zapewnienie zgodności systemów AI z prawami i wartościami UE, a co za tym idzie – zagwarantowanie bezpieczeństwa przy wykorzystywaniu A​I​.

AI Act jest odpowiedzią na istniejące potrzeby w zakresie uregulowania stosowania sztucznej inteligencji. Na konieczność wprowadzenia spójnych przepisów regulujących wykorzystywanie AI wskazywali nie tylko politycy, ale także osoby zarządzające największymi firmami technologicznymi, m.in. Sam Altman – prezes OpenAI (odpowiedzialnego za ChatGPT).

Regulacje w tym zakresie są bardzo istotne dla europejskiej gospodarki. Rozporządzenie musi uniemożliwić, a przynajmniej utrudnić wykorzystywanie AI do naruszania bezpieczeństwa poprzez na przykład dezinformację i inwigilację. Jednocześnie nie może hamować rozwoju AI w Europie, ponieważ wpłynie to negatywnie na konkurencyjność europejskich podmiotów na rynku technologicznym na świecie.

Przepisy AI Act dotyczą:

Dostawca systemu AI to podmiot, który opracowuje ten system (lub zleca jego opracowanie), tak aby, odpłatnie lub nieodpłatnie, wprowadzić go do obrotu lub oddać go do użytku pod własną nazwą handlową albo własnym znakiem towarowym.

Pod pojęciem użytkownika rozumiemy natomiast podmioty, które korzystają z systemu sztucznej inteligencji pod swoją kontrolą.

AI Act wyodrębnia cztery kategorie ryzyka systemów AI:

Systemy AI zakwalifikowane jako niedopuszczalne nie będą mogły być wykorzystywane w UE z uwagi na naruszanie podstawowych wartości, a rozwiązania zaliczone do pozostałych kategorii będą musiały spełnić określone wymagania prawne i techniczne.

Do kategorii wysokiego ryzyka AI Act zalicza technologie, które negatywnie wpływają na podstawowe prawa użytkownika, czyli systemy AI:

AI Act przewiduje także utworzenie unijnej bazy danych, która będzie zawierała informacje na temat używanych systemów wysokiego ryzyka. 

AI Act wyróżnia ponadto rozwiązania zakazane, czyli takie, które są najbardziej niebezpieczne dla bezpieczeństwa użytkowników, m.in.:

Po raz pierwszy AI Act został przedstawiony przez Komisję Europejską w kwietniu 2021 roku. W grudniu 2023 roku Rada UE, PE i KE osiągnęły porozumienie dotyczące brzmienia rozporządzenia. 21 maja 2024 r. AI Act został przyjęty przez Radę Unii Europejskiej i zostanie opublikowany w Dzienniku Urzędowym UE. W życie wejdzie dwadzieścia dni po publikacji. 

AI Act będzie obowiązywać 24 miesiące po ogłoszeniu go w Dzienniku Legislacyjnym UE. Pewne postanowienia będą obowiązywały już po odpowiednio 3 (przepisy odnośnie do ustanowienia organów notyfikujących oraz jednostek notyfikowanych, a także przepisy dotyczące ustanowienia Europejskiej Rady ds. Sztucznej Inteligencji) lub 12 miesiącach (kary). 

Prawidłowe stosowanie AI Act wymaga przede wszystkim właściwej kwalifikacji systemu sztucznej inteligencji celem identyfikacji ciążących na dostawcach obowiązków, w tym ewentualnego uzyskiwania pozwoleń lub rejestracji w bazach danych. Dopóki nie zostanie wypracowana odpowiednia praktyka może okazać się to dość trudne zadanie. Ważne jest też dokonanie samej oceny ryzyka. 

AI Act ma status rozporządzenia, co oznacza, że są to przepisy które należy stosować w krajach UE bez konieczności ich implementacji. Administracyjne kary pieniężne za nieprzestrzeganie przepisów AI Act mają sięgać aż do 30 milionów euro lub 6% całkowitego rocznego światowego obrotu z poprzedniego roku obrotowego, przy czym zastosowanie ma kwota wyższa.

Jako pierwsza tego typu regulacja z pewnością stanowi dobry początek do wprowadzania kontroli nad używaną w UE technologią AI. Potrzeba dalszych regulacji lub dokonania zmian wyniknie po rozpoczęciu stosowania przepisów.